Geografia polityczna, pomimo propagowania u swojego zarania dogmatycznych i abstrakcyjnych teorii, dźwigania brzemienia grzechów będącej jej praktycznym zastosowaniem geopolityki oraz wtłaczania w ideologiczny gorset przez pozbawione demokratycznego mandatu rządy, to dziś pełnoprawna, uznana i nieustannie poszukująca kolejnych wyzwań naukowych członkini rodziny geograficznej. Na to wabiące, choć nieokreślone, grząskie i nie dość bezpieczne pole badawcze wkroczył kilkadziesiąt lat temu z niepohamowaną skłonnością do jego dalszej penetracji – przy zachowaniu pokory wobec dokonań poprzedników i szacunku dla nie zawsze chwalebnej tradycji – Profesor Marek Sobczyński. Liczne strumyki refleksji poznawczej i badawczej przenoszone przez pokolenia geografów politycznych ujął on w indywidualny nurt naukowej eksploracji. Materialnym wyrazem docenienia ogromnego i niezwykle cennego wkładu Profesora w rozwój tej dyscypliny naukowej jest niniejsza jubileuszowa książka. Jej struktura odzwierciedla spektrum zainteresowań badawczych autorów zamieszczonych w niej tekstów. Różnorodność podjętych tematów jest zarazem ilustracją wszechstronności naukowej Jubilata. Andrzej Rykała

Strefa Schengen – wymiary: teoretyczny, polityczny, instytucjonalno-prawny Funkcjonowanie granic zewnętrznych UE The Schengen Area – theoretical, political, institutional and legal dimensions The functioning of the EU’s external borders Numer poświęcony zagadnieniom dotyczącym przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej, w szczególności teoretycznym, prawnym, politycznym, ekonomicznych i kulturowym aspektom funkcjonowania strefy Schengen. W zeszycie poruszane są również problemy związane z migracjami.

Polityka spójności w Unii Europejskiej realizowana jest już od trzech dekad. Jednak pomimo różnych strategii i podejmowanych systematycznie działań, a także w wyniku rozszerzenia Unii Europejskiej o nowe kraje, zazwyczaj słabiej rozwinięte niż kraje „starej” Unii, wciąż mamy do czynienia z nierównościami w rozwoju regionów. Ich likwidacja bądź minimalizacja wciąż pozostaje kluczowym celem i wyzwaniem dla prowadzonej polityki spójności. W ostatnich latach wystąpiły również pewne zjawiska i sytuacje zarówno wewnątrz Unii Europejskiej, jak i w otoczeniu międzynarodowym, które były powodem sytuacji kryzysowych oraz pojawiających się podziałów wewnątrz Unii. Wśród najważniejszych, negatywnie oddziałujących czynników wymienić można m.in. konflikt na Ukrainie, konflikt w Syrii i związane z nim ruchy migracyjne uchodźców, z których ogromna liczba podjęła próbę przedostania się na teren Unii Europejskiej, rosnące zagrożenie terrorystyczne w krajach członkowskich. Należy także wspomnieć o problemach wewnętrznych, takich jak: starzejące się społeczeństwa, brak wyraźnego przywództwa, zanieczyszczenie środowiska i ocieplanie się klimatu, potrzeba stałego unowocześniania gospodarek i zwiększania stopnia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, wysokie bezrobocie w niektórych krajach, będące długotrwałym skutkiem ostatniego kryzysu gospodarczego, ubóstwo i wykluczenie społeczne znacznej liczby obywateli UE oraz wzrost poparcia w krajach członkowskich UE dla partii nacjonalistycznych i ksenofobicznych, kwestionujących uczestnictwo tych krajów w procesie integracji europejskiej. Kwestionowanie zasadności członkostwa w Unii Europejskiej znalazło wyraz w wynikach referendum przeprowadzonego w 2016 r. w Wielkiej Brytanii, w którym społeczeństwo, choć niewielką przewagą, ale jednak, opowiedziało się za opuszczeniem przez Zjednoczone Królestwo szeregów Unii Europejskiej. Niniejsza publikacja zawiera artykuły naukowe omawiające wyniki badań prowadzonych w zakresie rozwiązywania problemów i podejmowania wyzwań stojących współcześnie przed Unią Europejską. W jednym z tomów znajdują się artykuły dotyczące szeroko rozumianej problematyki spójności gospodarczej, zagadnień związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz konkurencyjnością państw i regionów Europy. W drugim tomie, który aktualnie trzymają Państwo w rękach, zgromadzono publikacje poświęcone problemom społecznym, których symbolem są granice i solidarność. Problematyka, której poświęcono największą liczbę artykułów w niniejszym tomie, to różnorodne aspekty funkcjonowania rynków pracy. Poruszane są takie zagadnienia, jak m.in.: feminizacja i maskulinizacja rynków pracy w krajach UE w kontekście polityki spójności (A. Janiszewska), rynki pracy młodzieży w państwach członkowskich UE (K. Kotliński), zmienność struktury zatrudnienia w Polsce w kontekście stabilności przestrzennej systemu (E. Małuszyńska) oraz demograficznego starzenia się społeczeństwa (A. Richert-Kaźmierska), jak również rozwój pracowników w przedsiębiorstwach sektora MŚP w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (K. Tracz-Krupa). Przedstawiono także wyzwania dla polityki spójności w zakresie zwiększenia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (R. Bielak). W publikacji omawiane jest również zagadnienie demografii w Polsce (problemy szacunku wskaźników pojemności demograficznej – B. Bal-Domańska) oraz na Łotwie (perspektywy i problemy polityki demograficznej – Z. Tsaurkubule). Dwa artykuły zostały poświęcone zagadnieniom związanym z dostępem do dóbr i usług publicznych w polskich regionach (D. Miłaszewicz i M. Żelechowski). Poruszana jest także problematyka: metod podatkowych w rozwiązywaniu problemów społecznych na Łotwie (T. Andreeva), miast i obszarów słabo zurbanizowanych w kontekście procesów konwergencji gospodarczej w Polsce (M. Bogdański), zmiany wizerunku polskiej wsi w kontekście polityki spójności (L. Kłos), celów społecznych zrównoważonego rozwoju w Polsce na tle UE (B. Kryk) i wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego dla uczelni (D. Kwiatkowska-Ciotucha). Zagadnienia międzynarodowe omawiane są dodatkowo w artykułach dotyczących polityki spójności w wymiarze transgranicznym na pograniczu polsko-słowackim (S. Dołzbłasz) oraz konfliktu na Ukrainie jako zagrożeniu dla integralności Unii Europejskiej (A. Nychyk). Liczymy, że przedstawione w artykułach wyniki badań, dotyczące różnych aspektów spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, spotkają się z Państwa zainteresowaniem i staną się inspiracją do kolejnych ciekawych badań w tym obszarze. Ewa Pancer-Cybulska, Łukasz Olipra

Dyskusje nad kształtem polityki spójności rozpoczynają się w Unii Europejskiej zazwyczaj na kilka lat przed upływem realizowanych w danym czasie wieloletnich ram finansowych. Tak samo stało się i tym razem. Pierwsze propozycje dotyczące zarówno kształtu nowej perspektywy finansowej 2021-2027, jak i polityki spójności pojawiły się już w 2018 r. W maju tegoż roku Komisja Europejska przedstawiła projekt wieloletnich ram finansowych Unii Europejskiej na lata 2021-2027. Uwagę i konsternację komentatorów, badaczy i polityków wzbudziła propozycja zmniejszenia o 7% środków na politykę spójności w stosunku do perspektywy 2014-2020. Wiąże się to m.in. z groźbą zmniejszenia o ok. 23% środków dla Polski. Jeśli propozycja Komisji zostałaby zaakceptowana bez poprawek, ograniczenie środków na politykę spójności, oprócz Polski, dotknęłoby również 14 innych krajów, w tym m.in. Czechy, Węgry, Litwę, Estonię czy Maltę.

Interdyscyplinarne czasopismo humanistyczne, istniejące od 1957 roku. Do 2014 roku ukazywało się jako dwumiesięcznik, od 2015 roku jest kwartalnikiem. Publikowane są w nim artykuły problemowe (krajowe i zagraniczne) z zakresu różnych dyscyplin: literaturoznawstwa, historii, kulturoznawstwa, socjologii, filozofii, psychologii oraz językoznawstwa. Zamieszczane są również przekłady oraz materiały i przyczynki, dyskusje i polemiki, recenzje i przeglądy. Adresowane przede wszystkim do środowiska naukowego, nie pomija jednak czytelnika mniej profesjonalnego, zwłaszcza nauczycieli, studentów oraz inteligencji zainteresowanej problematyką humanistyczną.

ARTYKUŁY: Robert Pyka, „Business Tourism as an Instrument for Changing the Image and Sustainable Metropolisation of Postindustrial Cities as Exemplified by the City of Katowice in Poland” [Turystyka biznesowa jako narzędzie zmiany wizerunku i zrównoważonej metropolizacji miast poprzemysłowych na przykładzie Katowic], doi: 10.7366/1509499528401, s.7-24 Ewa Łaźniewska, Izabela Janicka, Tomasz Górecki, „Aktywność ekologiczna gmin z perspektywy transgranicznej na przykładzie gmin pogranicza polsko-niemieckiego” [Ecological Activity of Municipalities from the Cross-border Perspective. The Example of Municipalities at the Polish‑German Border], doi: 10.7366/1509499528402, s.25-41 Piotr Maleszyk, „Migracje edukacyjne absolwentów szkół średnich. Przykład Lublina” [Educational Migration of Secondary School-leavers. The Example of Lublin], doi: 10.7366/1509499528403, s.42-57 Michał Niebylski, „Partnerzy bez partnerstwa? Realizacja zasady partnerstwa w procesie wdrażania regionalnych programów operacyjnych w Polsce w perspektywie finansowej 2014–2020” [Partners without Partnership? Application of the Partnership Principle in the Process of Implementing Regional Operational Programmes in Poland in the 2014–2020 Financial Perspective], doi: 10.7366/1509499528404, s.58 -74 Maciej J. Nowak, Przemysław Śleszyński, Anna Ostrowska, ” Orzeczenia sądów administracyjnych dotyczące studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Perspektywa polityki publicznej i geograficzna”[ Rulings of Administrative Courts Concerning Studies of Conditions and Directions of Spatial Development of Communes. Public Policy and Geographical Perspective], doi: 10.7366/1509499528405, s.75-92 Małgorzata Madej, ”Jednostki pomocnicze i ich rola w miastach na prawach powiatu na przykładzie Wrocławia” [Ancillary Units and Their Role in Cities with District Rights – the Example of Wrocław], doi: 10.7366/1509499528406, s.93-18 POLEMIKI Bolesław Domański, „Sprawiedliwość społeczna a przestrzenne zróżnicowanie rozwoju społeczno-gospodarczego Polski – kilka refleksji dyskusyjnych” [Social Justice and Spatial Differentiation of Socio-economic Development of Poland – Some Reflections], doi: 10.7366/1509499528407, s.109-116 Grzegorz Gorzelak, „Różnice regionalne – preferencje polityczne – sprawiedliwość społeczna” [Regional Disparities – Political Preferences – Social Justice], doi: 10.7366/1509499528408, s.117-128 RECENZJE Dominika Milczarek-Andrzejewska, Katarzyna Szmigiel-Rawska, „Teorie współpracy terytorialnej. Municipium oeconomicus versus municipium reciprocans”, doi: 10.7366/1509499528409, s.131-133

PERFORMATIVE ASPECTS OF ART The concept of performativity has been usually evoked in the discussions on the philosophy of language and the reflection on theatre and performance art. However, in recent years there have been some attempts to broaden its scope. The theoretically inclined researchers have been working out the main assumptions of the aesthetics of performativity. These are claimed to include the challenging of the boundaries of artistic disciplines, and emphasizing the active role of the recipients, for whom the art works become events developing in consequence of their actions. Besides those attempts to grasp the theoretical consequences of “the performative turn”, one should also note some very interesting practical analyses, employing the theory in the discussion on concrete works from different domain of art. It appears that one can discover transformational potential, focus on change rather than just existence, even in the domains traditionally regarded as “artifactual” (painting, sculpture, installations). The planned volume of “Art Inquiry” will be devoted to the reflection on both directions of expansion of the concept of performativity. We would like the authors to consider its general significance for aesthetics and for the theory of various domains of art. We also hope that they will show the changes occurring when its unique perspective is adopted in the discussion on both theatre, paratheatrical experiments, and film, and the domains which have traditionally emphasized the role of the artistic artifact. The title of this volume invites questions about the possible scope of performativity and its kinds. PERFORMATYWNE ASPEKTY SZTUKI Zagadnienie performatywności podejmowane było najczęściej w rozważaniach z zakresu filozofii języka oraz w refleksji nad teatrem i sztuką performance. W ostatnich latach zauważyć można jednak próby jego rozszerzenia. Z jednej strony zmierzają one do wypracowania założeń estetyki performatywności. Wśród jej cech wskazywane jest kwestionowanie granic poszczególnych dziedzin artystycznych, zaakcentowanie aktywnej roli odbiorców, dla których utwory stają się wydarzeniami rozwijającymi się w wyniku ich działań itd. Oprócz prób sformułowania teoretycznych konsekwencji „zwrotu performatywnego” zauważyć można także bardzo interesujące konkretne analizy polegające na uwzględnieniu właściwych dla niego założeń przy rozważaniu dokonań z różnych obszarów sztuki. Okazuje się, że nawet w obszarach twórczości uważanych tradycyjnie za „wytwórcze” (malarstwo, rzeźba, instalacja) odkryć można aspekty transformacyjne, zakładające nie trwanie, a przemiany. W najnowszym tomie „Art Inquiry” przewidywane jest rozważenie obu zasugerowanych wyżej obszarów ekspansji idei performatywności. Z jednej strony rozważone mają być jej ogólne konsekwencje dla estetyki i teorii różnych dziedzin sztuki. Z drugiej, pokazane zmiany występujące, gdy właściwy dla niej punkt widzenia zostanie uwzględniony zarówno w obszarze refleksji teatralnej, parateatralnej, filmowej, jak w dziedzinach, w których tradycyjnie akcentowano rolę wytwarzanego przedmiotu (dzieła). Tytuł tego tomu ma właściwie charakter pytania o możliwy zakres performatywności i jej odmiany.

Zamieszczane w Rozprawach Komisji Językowej artykuły podejmują tematykę z wielu dziedzin lingwistycznych, prezentujących różną metodologię badawczą. Publikowane rozprawy i artykuły mają charakter teoretyczno-metodologiczny i materiałowy. Obok prac polonistycznych w Rozprawach... ukazują się prace slawistyczne i komparatywne z odniesieniem do stanu indoeuropejskiego, autorstwa głównie językoznawców łódzkich, ale także pozałódzkich i zagranicznych – przedstawicieli wszystkich pokoleń.